Autor: dr Tomasz Tadeusz Koncewicz
Wstęp: prof. Koen Lenaerts
rok: 2008, stron : 680
ISBN : 978-83-7483-324-0
cena: 89 zł
Często stawiane pytanie brzmi „czym byłaby Wspólnota bez Trybunału Sprawiedliwości?"
Nie ma wątpliwości, że bez istnienia Trybunału, trudno sobie nawet wyobrazić podjęcie próby odpowiedzi na to pytanie. W przedstawianej pracy zadaje jednak inne pytanie: czym byłyby sądy wspólnotowe bez procedury i czy możliwe byłoby ich zrozumienie bez uprzedniego poznania procedury?
Dlatego celem, który przyświecał książce „Wspólnotowy Kodeks Proceduralny” było w pierwszym rzędzie przedstawienie w sposób czytelny wszystkich aktów prawnych dotyczących funkcjonowania, jurysdykcji i procedury przed Trybunałem Sprawiedliwości i Sądem Pierwszej Instancji.
Chodzi jednak o szczególne ujęcie regulacji proceduralnej tj. takie, które przypominałoby krajowe kodeksy proceduralne i w ten sposób ułatwiało polskiemu prawnikowi dostęp do dokumentów oraz ich lekturę. „Wspólnotowy Kodeks Proceduralny” jest więc pomyślany jako poręczny i autorytatywny zbiór z którego można skorzystać, ilekroć mamy wątpliwości co do sposobu procedowania przed sądami wspólnotowymi.
Warto go mieć, ponieważ prawo wspólnotowe dowodzi, że istotnie to procedura wyznacza granicę pomiędzy rządami prawa a dowolnością
Słowo wstępne napisał Profesor Koen Lenaerts, Sędzia Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w Luksemburgu.
„Ubi ius, ibi remedium” należy do tradycyjnej mądrości prawniczej, która zawdzięczamy prawu rzymskiemu i która leży u podstaw Unii Europejskiej, a w szczególności prawa wspólnotowego: każdemu prawu podmiotowemu stanowiącemu inherentną część prawa wspólnotowego, musi być zapewniona ochrona za pomocą właściwych gwarancji prawnych. Postępowanie sądowe stanowi normalny sposób realizacji (urzeczywistniania) tych gwarancji. Główna cecha wyróżniająca porządek prawny Unii Europejskiej jest to, ze sądy krajowe stanowią naturalne forum, na którym prawo wspólnotowe jest stosowane i wykonywane. Wystarczy wyobrazić sobie spór sądowy, którego wynik zależy od prawidłowego zastosowania prawa wspólnotowego, w którym po przeciwstawnych stronach występują jednostki albo jednostka i organ władzy publicznej. Do sądu krajowego należy rozstrzygniecie takiego sporu. Jednocześnie sądy krajowe, funkcjonujące w zgodzie z krajowa regulacja proceduralna, musza zapewnić efektywność prawa wspólnotowego. W tym celu korzystają z prawa do wystąpienia z wnioskiem o wydanie orzeczenia wstępnego w przedmiocie ważności lub interpretacji aktów prawnych stanowionych przez instytucje wspólnotowe. Źródłem tego prawa wystąpienia do Trybunału Sprawiedliwości jest wyłącznie prawo wspólnotowe, bez możliwości ingerowania wen przez regulacje krajowa. Sądy krajowe, od orzeczeń których nie przysługuje środek odwoławczy, są co do zasady zobligowane do przekazania relewantnych pytań dotyczących prawa wspólnotowego. W tym sensie Trybunał Sprawiedliwości występuje jako słuchacz sądów krajowych, którego zadaniem jest wyjaśnienie tych aspektów prawa wspólnotowego, które następnie pozwolą tym sądom w sposób efektywny stosować środki ochrony prawnej zapewniające wykonanie tego prawa.
Wielka zasługa książki doktora Tomasza Tadeusza Koncewicza polega na udostępnieniu proceduralnych przepisów dotyczących zapewnienia prawidłowego wykonania prawa wspólnotowego, szerokiemu gronu krajowych prawników-praktyków, którzy w pierwszym rzędzie ponoszą odpowiedzialność za funkcjonowanie prawa wspólnotowego.
Książka wyjaśnia w szczególności interakcje zachodzące wewnątrz struktury sądowych powiązań, którym podlegają sądy wspólnotowe i krajowe w procesie realizacji zasady rządów prawa, która stanowi fundament Unii: na poziomie centralnym system sądowy Unii (Trybunał Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji oraz Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej) korzysta z jurysdykcji do kontrolowania legalności aktów prawnych Unii lub braku działania po jej stronie, zasądzania odszkodowania w ramach reżimu deliktowego odpowiedzialności instytucji Unii lub orzekania w przedmiocie skarg o naruszenie przez państwa swoich zobowiązań wspólnotowych (z zastrzeżeniem, ze ten ostatni mechanizm nadal jest wadliwy, jeżeli chodzi o tzw. „trzeci filar” Unii dotyczący współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych).
Zapewnienie efektywności prawa wspólnotowego jest wyróżniająca cecha wspólnotowej metody integracji europejskiej. To właśnie dążenie do zapewnienia efektywności leżało u podstaw uznania we wczesnej fazie przez Trybunał, ze państwa członkowskie nie mogą wskazywać okoliczności nieprzestrzegania przez inne państwa lub instytucje swoich zobowiązań wspólnotowych jako uzasadniającej wycofanie się z własnych zobowiązań. W rzeczywistości Trybunał Sprawiedliwości dysponuje pełna jurysdykcja w celu zapewnienia, ze wszyscy „aktorzy” Unii Europejskiej przestrzegają przyjętych przez siebie zobowiązań wspólnotowych. I tak, Trybunał korzysta z monopolu w zakresie kontroli legalności aktów wspólnotowych, a w zakresie zapewnienia przestrzegania zobowiązań wspólnotowych przez organy władzy publicznej państw członkowskich i jednostki, jurysdykcje dzieli z sądami krajowymi. Szczególnie ważną rolę w tym względzie odgrywają powództwa odszkodowawcze wytaczane w sądach krajowych w oparciu o zarzut wyrządzenia szkody wynikłej z naruszenia wspólnotowych zobowiązań. To właśnie wyposażone w niezależność sądy państw członkowskich ponoszą zasadnicza odpowiedzialność za rozpoznawanie takich powództw, które są oparte wprost na prawie wspólnotowym.
To wszystko przyczynia się do efektywnego stosowania prawa wspólnotowego, połączonego z zagwarantowaniem jego jednolitości za pośrednictwem sądowego dialogu, który leży w samym sercu postępowania o wydanie orzeczenia wstępnego. Jak widać, słowem kluczowym w tej sieci sądowych powiązań jest lojalna współpraca pomiędzy sądami, z których każdy korzysta z powierzonej mu jurysdykcji w celu zapewnienia rzeczywistego funkcjonowania prawa wspólnotowego.
Niniejsza książka zmierza do wyjaśnienia, co do kogo należy oraz jak powinno się postępować w obrębie sądowej sieci Unii Europejskiej. Pociąga to za sobą konieczność skupienia się na przepisach dotyczących sądowej organizacji Unii, jurysdykcji oraz proceduralnych aspektów wszczynania postępowań sądowych i orzekania na każdym z poziomów. Za doskonały należy uznać pomysł doktora Koncewicza połączenia tekstów w dwóch oficjalnych językach Unii Europejskiej (multilingualizm, gdzie korzystające z równej autentyczności teksty normatywne odzwierciedlają motto Unii „połączeni w różnorodności”) wraz z komentarzem zwracającym uwagę czytelnika na kluczowe elementy przedstawionych tekstów, co pozwala lepiej zrozumieć funkcjonowanie systemu, któremu te teksty mają służyć.
