Ustawa o rachunkowości w jednostkach finansów publicznych Wydanie: 2 to Pierwszy i najbardziej aktualny na rynku wydawniczym komentarz do ustawy o rachunkowości dla jednostek finansów publicznych
Jednostki finansów publicznych nie stosują ustawy o rachunkowości w pełnym zakresie, a zasady prowadzenia rachunkowości i gospodarki finansowej tych jednostek uregulowane są również w ustawie o finansach publicznych i jej rozporządzeniach wykonawczych. Ustawa ta ma pierwszeństwo wobec regulacji zawartych w ustawie o rachunkowości.
W celu wyjaśnienia jak w praktyce funkcjonowania JSFP stosować zapisy ustawy o rachunkowości wydawnictwo C.H. Beck przygotowało drugie wydanie pierwszego na rynku wydawniczym komentarz do ustawy o rachunkowości dla jednostek finansów publicznych, pt.: Ustawa o rachunkowości w jednostkach finansów publicznych
Książka składa się z trzech części:
komentarz do ustawy pisany językiem praktyków – tutaj wyjaśniono jak w JSFP stosować dany przepis ustawy oraz jakie są powiązania pomiędzy ustawą o rachunkowości a ustawą o finansach publicznych i jej rozporządzeniami wykonawczym,
sporządzanie i badanie sprawozdań finansowych - tutaj omówiono zakres ustawy, który wyłączono ze stosowania dla jednostek finansów publicznych; jednostki te muszą stosować w to miejsce regulacje rozporządzenia w sprawie szczególnych zasad rachunkowości (…); jednostki te jednak posiłkują się w dużym zakresie przepisami ustawy o rachunkowości w tym zakresie,
odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania w podziale na rozdziały ustawy
W celu połączenia części komentarzowej oraz części zawierającej odpowiedzi na pytania został stworzony indeks. Dzięki temu można szybko odnaleźć wyjaśnienia do danego przepisu.
Od czasu wydania I wydania książki „Komentarz do ustawy o rachunkowości dla jednostek finansów publicznych” pojawiło się dużo zmian w przepisach regulujących zasady prowadzenia rachunkowości tych jednostek. Dotyczą one nowelizacji ustawy o rachunkowości (m.in. w zakresie Centrów Usług Wspólnych) i rozporządzenia w sprawie szczególnych zasad rachunkowości. Pojawiły się też nowe Krajowe Standardy Rachunkowości oraz Stanowiska Komitetu Standardu Rachunkowości. Dużym wyzwaniem dla jednostek finansów publicznych jest również konieczność centralizacji VAT i zmian w organizacji rachunkowości z tym związanych.
Wiele tych zmian ma również wpływ na sporządzenie sprawozdań finansowych za 2016 r. i zamknięcie 2016 r. w jednostkach finansów publicznych.
Wszystkie powyższe zmiany zostały uwzględnione w obecnym wydaniu komentarza (szczegółowe ich omówienie znajduje się w dalszej części skryptu).
Ponadto obecne wydanie zawiera również:
Omówienie wszystkich wierszy poszczególnych elementów sprawozdań finansowych – dzięki temu będzie można poprawnie sporządzić sprawozdanie finansowe za 2016 r.
Ponad 40 rozbudowanych odpowiedzi na pytanie, które dotyczą aktualnych problemów księgowych i których nie było w I wydaniu tej książki – spis odpowiedzi znajduje się na końcu tego skryptu.
Dzięki tej książce będzie można poprawnie zamknąć księgi rachunkowe za 2016 r. (książka zawiera bowiem aktualne wytyczne w zakresie inwentaryzacji, wyceny, czy też sporządzania sprawozdań finansowych).
Dzięki tej książce dowiedzą się Państwo m.in.:
kto, po przejęciu prowadzenia rachunkowości przez Centrum Usług Wspolnych, odpowiada za Rachunkowość jednostki? Kierownik jednostki obsługiwanej, czy obsługującej, kto powinien ustalić i wprowadzić zasady polityki rachunkowości, jakie są zasady wyceny w JSFP oraz uproszczenia w tej wycenie,
jak sporządzić dokumentację (politykę) przyjętych zasad rachunkowości oraz przeprowadzić inwentaryzyzację z uwzględnieniem Centrów Usług Wspólnych oraz centralizacji VAT,
jak inwentaryzować składniki majątku jednostki po wejściu w życie uchwały Komitetu Standardów Rachunkowości z 28.7.2016 r. w sprawie inwentaryzacji drogą spisu z natury zapasów materiałów, towarów, wyrobów gotowych i półproduktów,
jakie są zasady prowadzenia i przechowywania ksiąg rachunkowych po wejściu w życie regulacji w zakresie Centrów Usług Wspólnych,
jak sporządzić sprawozdania finansowe za 2016 r. – z uwzględnieniem ostatnich zmian w ustawie o rachunkowości i rozporządzeniu w sprawie szczególnych zasad rachunkowości,
jakie są szczególne uregulowania dotyczące badania sprawozdania finansowego JST,
jak ustalać odpisy aktualizujące od należności cywilnoprawnych oraz publicznoprawnych,
jak wyceniać różnice kursowe.
Książka zawiera również liczne schematy księgowe, opisy kont, procedury i tabele, wzory dokumentów oraz wyroki sądowe.
Szczegółowy opis zmian:
Zmiany w rozporządzeniu w sprawie szczególnych zasad rachunkowości
Od 1 stycznia 2016 r. weszły w życie zmiany w rozporządzeniu z 5.7.2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 289), które wprowadziła nowelizacja tego rozporządzenia z dnia 2 listopada 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1954). Nowelizacja była konsekwencją zmian ustawy o rachunkowości w zakresie start i zysków nadzwyczajnych. Mianowicie, w załączniku nr 3 do rozporządzenia w zespole 7 „Przychody, dochody i koszty” uchylono konto 770 „Zyski nadzwyczajne” i konto 771 „Straty nadzwyczajne”. Natomiast w opisie konta 760 „Pozostałe przychody operacyjne” rozszerzono katalog operacji o przychody o nadzwyczajnej wartości lub które wystąpiły incydentalnie a w opisie konta 771 „Straty nadzwyczajne” o koszty o nadzwyczajnej wartości lub które wystąpiły incydentalnie.
Zmiany w ustawie o rachunkowości
Zmiany te (opisane powyżej w zakresie rozporządzenia) są konsekwencją wprowadzonych zmian ustawą z dnia 23 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1333). Na tej podstawie dokonano miedzy innymi zmiany w definicji zysków i strat nadzwyczajnych, określonej w art. 3 ust.1 pkt 33 ustawy o rachunkowości. Ponadto w art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o rachunkowości dotyczącym definicji pozostałych kosztów i przychodów operacyjnych wprowadzono dodatkową literę „i”, uzupełniając tym samym wykaz pozostałych kosztów i przychodów operacyjnych o koszty i przychody operacyjne związane ze zdarzeniami losowymi. Uchylono również ust. 4 w art. 42 ustawy o rachunkowości, który definiował wyniki zdarzeń nadzwyczajnych w jednostkach innych niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji. Zmiany te spowodowały także nowe regulacje w tym zakresie w rozporządzeniu w sprawie szczególnych zasad rachunkowości (o czy mowa powyżej).
Inna zmiany wprowadzone do tej ustawy to:
do art. 4 dodano ust. 1a i 1b, przez co uściślono stosowanie zasady rzetelnego obrazu oraz zasadę istotności,
w art. 3 w ust. 1 dodany został pkt 37d, którym zdefiniowano pojęcie zaangażowania w kapitale,
w art. 33 ust. 3 ustawy o rachunkowości, odnoszącym się do kosztów zakończonych prac rozwojowych, określono, że odpisy amortyzacyjne dokonuje w relacji do okresu ekonomicznej użyteczności rezultatów prac rozwojowych. Jeżeli w wyjątkowych przypadkach nie można wiarygodnie oszacować okresu ekonomicznej użyteczności rezultatów zakończonych prac rozwojowych, to okres dokonywania odpisów nie może przekraczać 5 lat,
w art. 44b ust. 10 ustawy o rachunkowości, dotyczącym nabytej wartości firmy, przyjęto zasadę, że okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych od wartości firmy jest zależny od przewidywanego okresu ekonomicznej użyteczności. Jeżeli nie można wiarygodnie oszacować okresu ekonomicznej użyteczności, to okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych wartości firmy nie może być dłuższy niż 5 lat. Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się metodą liniową i zalicza się je do pozostałych kosztów operacyjnych,
do artykułu 57 dodano ust. 3 (gdzie zdefiniowano warunki nie obejmowania konsolidacją jednostek zależnych),
zmieniono pojęcia związane z konsolidacją sprawozdań finansowych (np. definicja znaczącego wpływu, definicja jednostki dominującej, definicja jednostek powiązanych).
Wprowadzone zostały także zmiany we wzorze rachunku zysków i strat, z którego usunięte zostały pozycje zysków i strat nadzwyczajnych. W informacjach uzupełniających do rachunku zysków i strat dodano pozycje o kwocie i charakterze poszczególnych pozycji przychodów i kosztów o nadzwyczajnej wartości lub, które wystąpiły incydentalnie. Wzór będzie miał zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych sporządzanych za 2016 r.
Wprowadzone zmiany wymagały aktualizacji zasad rachunkowości w jednostkach budżetowych i samorządowych zakładach budżetowych.
Nowy krajowy standard rachunkowości
Bardzo ważnym wydarzeniem jednostek sektora finansów publicznych jest opublikowanie w Dzienniku Urzędowym Ministra Finansów z 29 sierpnia 2016 r. poz. 63 Krajowego Standardu Rachunkowości Nr 10 „Umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi". Celem wydania standardu jest wyjaśnienie wątpliwości dotyczących stosowania przepisów o rachunkowości w odniesieniu do ujęcia, wyceny i prezentacji umów o partnerstwie publiczno-prawnym oraz umów koncesji na roboty budowlane i usługi w sprawozdaniu finansowym zarówno partnera prywatnego jak i partnera publicznego. W standardzie jednostki sektora finansów publicznych (podmioty publiczne/koncesjodawcy) znajdą modelowe rozwiązania w zakresie ewidencji finansowych skutków podpisanych umów o partnerstwie publiczno – prywatnym jak u umów o koncesji na roboty budowlane i usługi. Warto podkreślić, że standard ma zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się od 1 stycznia 2017 r. z możliwością jego wcześniejszego zastosowania.
Zmiany w zakresie inwentaryzacji
Komitet Standardów Rachunkowości opracował poświęcone kwestii inwentaryzacji stanowisko i przyjął je w formie uchwały 26 kwietnia 2016 r., podczas swojego ostatniego posiedzenia w ramach VII kadencji. Zostało ono opublikowane 28 lipca 2016 r. w Dz. Urz. Min. Fin. pod poz. 5 w formie Komunikatu nr 2 Ministra Finansów z dnia 20 lipca 2016 r. w sprawie ogłoszenia uchwały Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie przyjęcia stanowiska Komitetu w sprawie inwentaryzacji drogą spisu z natury zapasów materiałów, towarów, wyrobów gotowych i półproduktów.
Zmiany dotyczące CUW
Od 1.1.2016 r. weszły w życie zmiany w ustawach samorządowych, które pozwolą na zapewnienie wspólnej obsługi administracyjnej, finansowej i organizacyjnej dla podległych i nadzorowanych przez JST jednostek organizacyjnych. W nowo dodanych przepisach ustawodawca określając rodzaj działalności, jakim mogą zajmować się „centra usług wspólnych” użył słowa w „szczególności”. Oznacza, to że JST i jej jednostki organizacyjne będą w sposób swobodny określały zakres wspólnej obsługi, w zależności od potrzeb. Zatem od 1.1.2016 r. jednostki organizacyjne JST tj. np. szkoły, OPS-y, instytucje kultury nie muszą mieć księgowej na etacie pod warunkiem, że rada gminy (powiatu, województwa)podejmie uchwałę, że księgowość tych instytucji będzie prowadzona w ramach struktury gminy. Ustawodawca dał swobodę samorządom w zakresie kształtowania struktury organizacyjnej, a także umiejscowienia w gminie (powiecie, województwie) „centrum usług wspólnych".
Centralizacja VAT
Od 1.1.2017 r. (w wyniku wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 2015 r.) wszystkie JST muszą scentralizować VAT w jednostkach organizacyjnych. Faktury nie będą już wystawione na szkoły, OPS, samorządowe zakłady budżetowe czy też inne jednostki organizacyjne, ale na gminę, powiat lub województwo. Od obowiązku centralizacji VAT będą zwolnione samorządowe jednostki posiadające osobowość prawną, tj. instytucje kultury, ZOZ-y.
Zarządzenie Ministra Finansów
Zarządzenie Nr 90 Ministra Finansow w sprawie zasad rachunkowości i planow kont dla organow podatkowych podległych Ministrowi Finansow, w zakresie poboru i rozliczenia podatkow, opłat, wpłat z zysku przedsiębiorstw państwowych, jednoosobowych społek Skarbu Państwa oraz bankow państwowych, a także innych niepodatkowych należności budżetowych, do ktorych poboru, ustalania lub określania są uprawnione organy podatkowe z dnia 29 grudnia 2015 r. (Dz.Urz.MF z 2015 r. poz. 94),